Terimler
1. Ziya:
Ziya, bir malın değerinde veya niteliğinde meydana gelen herhangi bir azalma veya kayıptır. Tehlikeli madde taşımacılığında, ziya genellikle eşyanın taşıma sürecinde zarar görmesi veya kaybolması şeklinde ortaya çıkar. Bu zarar veya kayıp, malın teslim alındığı noktadan, hedef noktaya kadar olan taşıma sürecinde gerçekleşebilir.
Ziya, hem tam ziya (malın tamamının kaybı) hem de kısmi ziya (malın bir kısmının kaybı veya hasar görmesi) şeklinde olabilir. Tam ziya durumunda, malın tamamı kaybolur veya hasar görürken, kısmi ziya durumunda, malın sadece bir kısmı zarar görür veya kaybolur.
Tehlikeli madde taşımacılığında, ziya genellikle eşyanın ambalajının yetersiz olması, taşıma sırasında maruz kaldığı etkenler (örneğin, darbe, sızıntı, patlama) veya taşıyanın ihmali gibi faktörlerden kaynaklanabilir. Bu durumda, zarar gören taraf, taşıyıcıdan tazminat talep edebilir ve taşıyıcı, ziyanın nedenini açıklamakla yükümlüdür. Bu yükümlülük, ziya karinesi adı verilen hukuki bir prensip çerçevesinde belirlenir.
2. Hasar:
Hasar, bir malın fiziksel veya maddi olarak zarar görmesi durumudur. Tehlikeli eşya taşımacılığında, eşyanın taşıma sürecinde sızması, kırılması, patlaması veya diğer nedenlerle zarar görmesi durumunda hasar söz konusu olabilir. Hasar, malın değerinde bir azalmaya neden olabilir ve genellikle taşıma sürecinde yaşanan bir olayın sonucu olarak meydana gelir.
3. Ziyain ve Hasarın Taşıyıcının Sorumluluk Süresi İçinde Meydana Gelmesi:
Tehlikeli eşya taşımacılığında, taşıyıcının sorumluluğu genellikle eşyanın teslim alındığı andan başlar ve malın hedef noktaya teslim edildiği ana kadar devam eder. Bu süre zarfında meydana gelen ziyain ve hasarlar, taşıyıcının sorumluluğu altındadır. Yani, eğer eşyanın taşınması sırasında bir zarar veya hasar meydana gelirse, taşıyıcı bu durumdan sorumlu tutulabilir ve gerekli tazminatı ödemekle yükümlü olabilir.
4. Gecikme:
Tehlikeli madde taşımacılığında gecikme, belirlenen teslimat süresinin aşıldığı durumu ifade eder. Taşıyıcı, eşyanın belirli bir zamanda teslim edilmesini taahhüt etmiş olsa da, teslimatın planlanan zamanda gerçekleşmemesi durumunda gecikme meydana gelir.
Gecikme genellikle aşağıdaki durumlarda ortaya çıkabilir:
- Yolculuk Süresinin Aşılması: Eşyanın belirtilen teslimat süresine ulaşması beklenen tarihten sonra varması durumunda gecikme söz konusu olabilir. Bu durum, taşıma sürecinin beklenenden daha uzun sürmesiyle ortaya çıkabilir, örneğin, beklenmedik trafik sıkışıklığı, hava koşulları veya taşıma aracının arızalanması gibi nedenlerle.
- Belirlenen Sürenin Aşılmış Olması: Taşıyıcı ile gönderici arasında yapılan sözleşmede belirlenen teslimat süresinin geçmesi durumunda gecikme oluşur. Bu sürenin aşılması, sözleşmede belirtilen tarih veya zamanın geçmesi anlamına gelir.
5. Ziya Karinesi:
Ziya karinesi, taşıyıcının, meydana gelen ziyanın veya hasarın nedenini açıklamakla yükümlü olduğu hukuki bir kavramdır. Yani, taşıyıcı, eşyanın taşınması sırasında meydana gelen herhangi bir zarar veya kaybın nedenini belirlemek ve açıklamakla sorumludur. Ziya karinesi, genellikle taşıyıcının, eşyanın güvenli taşınması için gerekli önlemleri almadığı durumlarda devreye girer ve taşıyıcının sorumluluğunu belirler.
6. Ziyadan, Hasardan ve Teslimde Gecikmeden Doğan Sorumluluğun Hukuki Niteliği:
Bu, taşıyıcının, tehlikeli eşyanın taşınması sırasında meydana gelen ziya, hasar veya gecikmeden kaynaklanan sorumluluğunun hukuki niteliğini ifade eder. Taşıyıcının bu tür sorumlulukları genellikle hukuki bir yükümlülük olarak kabul edilir ve taşıyıcının sözleşme veya yasal düzenlemeler çerçevesinde belirlenen standartlara uygun davranması beklenir. Bu sorumluluklar, taşıyıcının eşyanın güvenli taşınması ve teslim edilmesini sağlama yükümlülüğünü içerir.
Tehlikeli eşya taşıma sözleşmeleri, genellikle bu tür sorumlulukların ve yükümlülüklerin detaylarını belirler ve taşıyıcının ve göndericinin haklarını, sorumluluklarını ve taşıma sürecinin koşullarını belirler.
